De zorg moet zich voorbereiden op grote veranderingen de komende jaren. Want de urgentie is helder: de kosten blijven maar stijgen, waardoor er elk jaar meer geld naar de zorg gaat. De Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP) leveren zal dan ook gepaard dienen te gaan met de Juiste Kosten en de Juiste Gegevensuitwisseling.
Dit geldt voor ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen & thuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, huisartsen (in zorggroepen) en de gehandicaptenzorg. JZOJP loopt immers over alle lijnen van de zorg heen.
Toegankelijkheid garanderen
Om voor iedereen de toegankelijkheid van zorg te blijven garanderen, is het nodig dat bestuurders en managers in de zorg de handen ineenslaan om onderstaande doelen te realiseren:
- Voorkomen van duurdere zorg.
- Verplaatsen van zorg en deze rondom mensen organiseren: dichtbij waar dit kan, ver weg waar dit moet.
- Vervangen van zorg door slimme zorg en e-health.
Lessen uit de praktijk
De afgelopen tijd hebben wij ons hiervoor ingezet in projecten op landelijk niveau (zoals het onderzoek naar regiobeelden voor VWS, ‘de stand van het land’), op regionaal niveau (zoals in de Mijnstreek Coalitie in Limburg) en binnen verschillende zorginstellingen. Omdat de opgave helder is maar de praktijk weerbarstig, delen wij graag onze belangrijkste lessen met u om de realisatie van JZOJP een stap dichterbij te brengen. Deze lessen zijn gebaseerd op praktijkgericht en wetenschappelijk onderzoek en onze ervaringen in projecten.
- Maak samen een sterk veranderverhaal. Bestuurders en managers van netwerkpartners moeten eenzelfde gedeeld verhaal hebben. Een sterk veranderverhaal, dat in heldere bewoordingen uiteenzet hoe het netwerk bijdraagt aan de noodzakelijke verandering en wat ieders bijdrage daarin is. De uitdaging is om samen met de netwerkpartners het juiste verhaal te vinden, waarin iedereen zich kan herkennen, om zo de ambities levend te houden.
- Zorg voor leiderschap & legitimiteit. Initiatieven op het gebied van JZOJP starten vanuit de inhoud: bestuurders, managers of leden van een vakgroep stimuleren veranderingen. Pas daarna komt de legitimiteit, verdeling en vastlegging van verantwoordelijkheden en een heldere besturing. Voor een langdurig succesvolle verandering is het essentieel dat binnen het netwerk helderheid bestaat over de governance. Oftewel dat er afspraken zijn gemaakt over besluitvorming en verantwoordelijkheid en over wie verantwoording aflegt aan wie en waarover. Dit vraagt gecommitteerd leiderschap van alle betrokken organisaties. Binnen de samenwerking bestaat vrijheid over hoe de zorg in de toekomst wordt geleverd, maar meedoen aan de verandering is niet vrijblijvend.
- Bepaal gezamenlijk de thema’s. Het organiseren van verbinding blijkt belangrijk: regionaal en tussen landelijke beleidsmakers, branche- en veldpartijen. Stel gezamenlijk vast welke thema’s minimaal aan de orde moeten komen om effectief te kunnen samenwerken. Zo was in een samenwerkingsverband rond cardiologie in het noorden van het land de inhoudelijke verdeling van verantwoordelijkheid zeer helder belegd tussen artsen onderling. De besluitvorming over welke gegevens op welke manier werden uitgewisseld en via welke infrastructuur, was daarentegen lang niet altijd helder. Daardoor verloopt gegevensuitwisseling tussen samenwerkingspartners uiterst stroef en neemt dit veel (onnodige) tijd in beslag, waardoor eventuele efficiencyslagen ook buiten beeld blijven.
- Monitor continu de verandering. Om van de resultaten te kunnen leren en te kunnen bijsturen, moeten de inspanningen van het netwerk steeds gemonitord worden. Resultaten moeten duidelijk zichtbaar worden gemaakt om de implementatie van de netwerkstructuur te kunnen volgen. Daarnaast is het van belang dat netwerkpartners volledig transparant en open zijn. Betrouwbare gegevensuitwisseling en een goede infrastructuur voor het veilig uitwisselen van patiëntgegevens, zijn hiervoor essentieel. Tijdens ons onderzoek naar regiobeelden (de stand van het land) geven veel gesprekspartners aan dat het wenselijk is dat regiobeelden een meer dynamisch karakter hebben, zodat effecten van gezamenlijk handelen kunnen worden gemonitord (in plaats een statisch karakter, zoals een momentopname).
- Verdraagzaamheid en acceptatie boven regels. Verdraag en accepteer traagheid (het is morgen een beetje beter, maar nog niet opgelost), fouten, risico’s, verschillen, uitzonderingen en tegenstellingen. Het hoeft niet ineens perfect, als de gezamenlijke intentie maar goed is.
- Vernieuw de contractering. Wees realistisch over de kosten en opbrengsten van de nieuwe vormen van zorg in de regio. Hierbij geldt in sterke mate dat de kosten voor de baten uitgaan. Anders gezegd, eerst investeren in nieuwe zorgmodellen voordat de oude ontmanteld kunnen worden en de kosten daarvan vrijvallen. Ons onderzoek naar regiobeelden laat zien dat regionale partners de ruimte moeten krijgen om financiering waar passend te ontschotten (overstijgen van domeinspecifieke bekostiging) en betaaltitels te creëren voor coördinatiefuncties op het niveau van de regio. Breng gezamenlijk de transitie- en frictiekosten in kaart en ga op zoek naar vernieuwende financieringsvormen die interessant zijn voor het netwerk. Bespreek deze met de zorgverzekeraars.
Lef!
De maatschappelijke opgave is groot en er zijn legio knelpunten om JZOJP te leveren – maar ook legio kansen. Het denken in nieuwe manieren van regionale samenwerking en innovatieve vormen van zorg vraagt lef. Gelukkig is dat lef bij steeds meer partijen in de zorg zichtbaar. Wij helpen u graag de zorg van de toekomst mogelijk te maken!