Met het Integraal Zorgakkoord (IZA) wil het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) samen met de betrokken partijen, waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar houden.
De oplossing wordt gezocht in het voorkomen van zorg. Om deze noodzakelijke zorgtransformatie te realiseren en te versnellen, is er tot 2026 € 2,8 miljard aan transformatiemiddelen beschikbaar. Met het oog op meer samenwerking tussen het sociaal domein en de eerstelijnszorg hebben gemeenten in deze transformatie een cruciale rol. Veel gemeenten ontplooien al plannen in regioverband, maar een programmatische aanpak ontbreekt nog vaak.
De toegankelijkheid van de Nederlandse gezondheidszorg staat de afgelopen jaren onder steeds hogere druk. De vraag stijgt harder dan het aanbod, waardoor de zorg dreigt vast te lopen. Inmiddels zijn alle partijen in de zorgsector zich ervan bewust dat actie noodzakelijk is. Ook gemeenten ervaren steeds grotere uitdagingen in het sociaal domein bij het bieden van passende zorg en ondersteuning voor kwetsbare inwoners.
In het IZA zijn daarom afspraken gemaakt over het versterken van de samenwerking tussen het gemeentelijk sociaal domein en de eerstelijnszorg (wijk-/buurtzorg, huisartsenzorg en lichte vormen van geestelijke gezondheidszorg). Andere afspraken betreffen het vergemakkelijken van domeinoverstijgend werken – tussen verzekerde zorg, langdurige zorg, maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg – en het faciliteren van de financiering van domeinoverstijgende samenwerking. De samenwerking tussen gemeenten en zorgpartijen moet leiden tot meer lokaal maatwerk. Om deze noodzakelijke zorgtransformatie naar arbeidsbesparende en passende zorg te realiseren en te versnellen, is er tot 2026 € 2,8 miljard aan transformatiemiddelen beschikbaar.
Plannen voor impactvolle transformaties
Van deze € 2,8 miljard is 50 procent (€ 1,4 miljard) geoormerkt beschikbaar voor specifieke zorgsectoren. Denk aan medisch-specialistische zorg, geestelijke gezondheidszorg, wijkverpleging, huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg. De resterende 50 procent is bedoeld voor alle partijen met plannen die bijdragen aan de doelstellingen van het IZA. Tot ‘alle partijen’ behoren ook partijen uit het sociaal domein. De gelden worden toegekend aan plannen voor impactvolle transformaties.
Het beoordelen van de transformatieplannen gebeurt aan de hand van het beoordelingskader Impactvolle transformaties. Hierin zijn de criteria en voorwaarden voor impactvolle transformaties, zoals beschreven in het IZA, nader uitgewerkt en aangevuld. Het doel: het borgen van een uniform, ‘level playing field’ voor alle partijen en sectoren als het gaat om gelijkgerichtheid in handelen en de inzet van transformatiemiddelen.
Beoordelingsproces
De eerste stap in het beoordelingsproces van plannen die bijdragen aan de doelstellingen van het IZA is het door middel van een snelle toets bepalen of er sprake is van een impactvolle transformatie. Hiervan is sprake als het transformatieplan een substantiële impact heeft op een of meerdere van de volgende aspecten:
-
Het zorggebruik in de Zorgverzekeringswet.
-
Regionale en/of landelijke herverdelingsvraagstukken.
-
De inzet van personeel.
-
De omvang van zorgvastgoed (in relatie tot de omvang van de zorgaanbieder).
Daarnaast moet de beoogde transformatie in lijn zijn met de regio of ROAZ-beelden en plannen en/of de visie voor de eerstelijnszorg voor 2030; voor zover die reeds vorm hebben gekregen. Er moet sprake zijn van een aantoonbare en gedeelde urgentie bij de benodigde partijen en er is onderbouwd waarom gelijkgerichtheid van zorgaanbieders en zorgverzekeraars noodzakelijk is om de doelstellingen te behalen.
Criteria voor transformatieplannen en transformatiegelden
Als de eerste stap succesvol is doorlopen, is er voldoende basis voor partijen om het transformatieplan uit te werken. Het transformatieplan moet door de twee marktleider zorgverzekeraars worden beoordeeld en goedgekeurd. Dit wordt gedaan aan de hand van volgende criteria:
-
SMART-geformuleerde afspraken die bijdragen aan het bereiken van passende zorg. Dit om de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van zorg, inclusief het behouden en ontzorgen van zorgprofessionals, te borgen.
-
Positieve (maatschappelijke) businesscase.
-
Brede impactanalyse, in de zorgketen en ook in regionale en landelijke context.
-
Executiekracht en gelijkgerichtheid van alle betrokken partijen.
-
Afspraken worden binnen vijf jaar behaald.
-
Draagt bij aan het verminderen van klimaat- en milieu-impact (vergroot deze in elk geval niet).
Indien er in het transformatieplan om inzet van transformatiegelden wordt gevraagd, geldt daarvoor het volgende:
-
De transformatie kan niet gerealiseerd worden zonder inzet van transformatiemiddelen.
-
Het betreft een éénmalige investering, bijvoorbeeld voor afbouw en uitfaseren van activiteiten/desinvesteringen. Aanloopkosten en kosten voor transformatie van onroerend goed kunnen hier wel onder vallen.
-
De inzet van transformatiemiddelen is gekoppeld aan concrete transformatieafspraken die goed kunnen worden gemonitord. Betaling vindt plaats op basis van realisatie van deze transformatieafspraken.
-
In het transformatieplan staat duidelijk hoe middelen worden ingezet bij de verschillende (zorg)partijen.
-
Er is tot slot geen sprake van dubbele financiering dan wel financiering van zaken waarvoor andere gealloceerde middelen beschikbaar zijn.
Het definitieve transformatieplan wordt ter beoordeling voorgelegd aan de twee markleider zorgverzekeraars. Vanaf heden (januari 2023) is het mogelijk aanvragen in te dienen. De positief beoordeelde transformatieplannen worden openbaar gemaakt door de zorgverzekeraars, met als doel navolging van goede plannen te stimuleren. Na positieve beoordeling gaan alle betrokken partijen aan de slag met de implementatie. De voortgang hiervan wordt door de betrokken zorgaanbieders en zorgverzekeraars gemonitord
Veel actie weinig richting
Wij hebben de afgelopen jaren veelvuldig met gemeenten en andere stakeholders gesproken over verbindingen tussen zorg en sociaal domein, en constateren dat in veel regio’s partijen de noodzaak tot verandering erkennen. Er worden veel initiatieven ontplooid onder het motto: gewoon doen. Bekende voorbeelden hiervan zijn projecten als ‘Welzijn op Recept’, valpreventieprogramma’s, de gecombineerde leefstijlinterventie en ‘Advance Care Planning’.
De volgende stap is om die initiatieven programmatisch op te pakken. Een randvoorwaarde daarvoor is een gezamenlijke bestuurlijke gerichtheid van zorgverzekeraars, gemeenten en zorgaanbieders in de regio, met een gedeeld beeld van de opgave, bestuurlijk commitment op het doel en overeenstemming over noodzakelijke partijen aan tafel. Daarbij helpt het dat landelijke partijen werken aan de randvoorwaarden, met name toekomstbestendige verdienmodellen en de mogelijkheid tot gegevensuitwisseling. Uitwisseling van kennis en ervaring tussen regio’s kan de transformatie tevens versnellen en extra energie geven.
Uitgelezen kans voor gemeenten
Het IZA stelt dat gemeenten de regie hebben om samen met de marktleidende zorgverzekeraar een regiobeeld en regioplan op te stellen. Zorgverzekeraars hebben al eerder regiobeelden opgesteld, waarbij ze in meer of mindere mate gemeenten hebben betrokken. Nieuw is dat gemeenten nu mede aan het roer staan.
De noodzaak tot verandering en de ruimte die het IZA en de transformatiemiddelen bieden, betekenen een uitgelezen kans voor gemeenten om regionaal met zorgaanbieders en zorgverzekeraars gezamenlijk te investeren in gezondheid, veerkracht en het meedoen van inwoners in de samenleving. Een proactieve inzet van gemeenten is hierin de sleutel tot succes. Dit door urgentiebesef te creëren van het belang van investeringen in het voorveld ten bate van de gezondheid van inwoners. Wanneer hierbij oog wordt gehouden voor eensgezinde bestuurlijke gerichtheid en een programmatische aanpak, ligt succes van het Integraal Zorgakkoord in het verschiet.
Conferentie
Op 10 maart a.s. organiseert Berenschot een conferentie ‘Transformatie van zorg’. Tijdens deze conferentie kijken we hoe gemeenten, zorgaanbieders en verzekeraars een succes kunnen maken van de transformatie van zorg. Daarbij kijken we nadrukkelijk ook naar de wijze waarop transformatieplannen opgesteld kunnen worden en aanspraak gemaakt kan worden op de transformatiemiddelen. Barbara Goezinne, Directeur generaal curatieve zorg bij VWS leidt de conferentie in.
Bekijk het volledige programma van deze conferentie op onze website. U kunt zich via onze website ook online inschrijven. Wees er op tijd bij, het aantal beschikbare plekken is beperkt.