De verduurzaming van de industrie in Nederland dreigt vast te lopen door verloren momentum voor maatwerk en blijvende onduidelijkheid. Ons advies aan de nieuwe minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans en de industrie in Nederland is dan ook om het gezamenlijke doel weer scherp te stellen, het eerlijke verhaal te vertellen en lef te tonen.
Koploperspositie op de tocht
De uitvoering van de ambitieuze maatwerkaanpak van kabinet-Rutte IV verliep minder voortvarend dan gehoopt. Minister Micky Adriaansens was net op stoom met een tiental Expressions of Principles (EoP’s) toen zij demissionair haar ambitie om door te stoten naar Joint Letters of Intent (JLoI's) en eventueel al bindende maatwerkafspraken moest pauzeren. De langdurige onzekerheid tijdens de formatieperiode kraakte het momentum voor maatwerk. De Nederlands industrie kampt hierdoor nog steeds met veel onzekerheid, met als gevolg dat investeringen in verduurzamingsprojecten niet doorgaan of sterk worden vertraagd.
Deze onzekerheid wordt versterkt door het ontbreken van een robuuste toekomstvisie op cruciale beleidsdomeinen zoals de implementatie van waterstof, verduurzaming van de koolstofchemie en aanleg van de benodigde infrastructuur. Het uitstellen van de Delta Rhine Corridor, een project dat voorziet in ondergrondse leidingen en kabels voor het transport van waterstof, CO2, ammoniak en gelijkstroom van de Rotterdamse haven naar Zuid-Limburg en Duitsland, is hier een tekenend voorbeeld van. Deze ene beslissing vertraagt de gehele keten van de ontwikkeling van het waterstofnetwerk in Nederland.
De afwezigheid van een visie op de positie van de Nederlandse industrie in de EU en zelfs de wereld verstoort ook het level playing field. Zo leiden de verschillen in nettarieven voor elektriciteit tussen Nederland en Duitsland bijvoorbeeld nu al tot concurrentievervalsing en ongelijkheid in investeringsniveau tussen beide landen. Waar Nederland zich nog vooral richt op visie- en beleidsvorming, investeren veel EU-lidstaten al fors in industriepolitiek.
Duidelijk eindbeeld vereist
Een voortvarende industrieaanpak vraagt dus om een duidelijk beeld van de invulling van de industrie in Nederland in 2050. Dat ontstaat als Rijk en industrie hun gezamenlijke doel scherpstellen, met maatschappelijke waarde als voornaamste uitgangspunt. Er is behoefte aan visie op de brede rol van de industrie in een duurzame samenleving, met aandacht voor emissiereductie en circulariteit maar ook voor strategische autonomie en werkgelegenheid.
Hierbij dient zowel Rijk als industrie wispelturigheid te vermijden en realistisch en eerlijk te zijn over de grenzen en onzekerheden waar zij tegenaan lopen. Een heldere visie op het eindbeeld draagt bij aan een solide samenwerking, vergroot het vertrouwen in onderhandelingen en versnelt investeringsbeslissingen. Daarnaast bevordert zo’n visie het draagvlak voor noodzakelijke veranderingen vanuit de maatschappij. Burgers willen erop kunnen vertrouwen dat de overheid doelgericht te werk gaat.
Ten slotte dient Nederland op basis van deze visie samenhangende keuzes durven door te voeren in beleid en investeringsplannen. Met het oog op de klimaatdoelstellingen maar ook gezien de positie van de Nederlandse industrie in Europa is het cruciaal om deze keuzes niet langer uit te stellen. Dat vraagt van Rijk en bedrijfsleven een open houding ten aanzien van nieuwe technologie, bedrijven en samenwerkingen, en vooral meer lef om nieuwe richtingen een kans te geven.
7 inzichten voor de energiesector
Bij Berenschot werken we actief mee aan de energietransitie binnen Nederland. Hierdoor doen we veel kennis en ervaring op binnen de energiesector en kennen we de laatste trends. In de reeks '7 inzichten' delen verschillende adviseurs de inzichten die zij het afgelopen jaar (2024) hebben opgedaan.