Inmiddels is algemeen bekend dat bepaald gedrag vandaag de dag niet meer kan. We komen steeds vaker op voor onszelf, geven duidelijker grenzen aan en incidenten met grensoverschrijdend gedrag worden aangepakt. Ook vertrouwenspersonen worden beter gevonden en signalen steeds serieuzer genomen. Toch is er meer nodig om de volgende stap te kunnen zetten op de volwassenheidsladder van een inclusief, sociaal en veilig werkklimaat. Zo’n werkklimaat is namelijk net zo belangrijk als het hebben van een goede werkplek. Een eerste ‘levensbehoefte’ dus.
Als consultant en onderzoeker op het vlak van cultuur in organisaties ben ik het eigenlijk wel eens met een aantal hoogleraren die roepen dat het woord sociale veiligheid een containerbegrip aan het worden is, en dat veel onderzoeken ‘rammelen aan alle kanten’. Wij vinden namelijk ook dat bij persoonsgericht onderzoek de juiste procedures moeten worden gevolgd en dat daar gekwalificeerde mensen voor nodig zijn. Begrenzen is de eerste stap op weg naar een gezond werkklimaat. Daar staat Berenschot als bureau volledig achter. Ter bescherming van zowel de slachtoffers als de daders.
Gezond werkklimaat
Gelukkig worden de geluiden steeds sterker dat er meer nodig is om een gezond werkklimaat te creëren. De vraagstukken die organisaties aan ons voorleggen, zijn steeds meer gericht op voorkomen in plaats van genezen. Een brede ‘foto’ van de mate van sociale veiligheid is belangrijk om de kluwen van cultuur, patronen, oorzaken en randvoorwaarden te ontwarren. Veel klanten zijn op zoek naar concrete adviezen om het werkklimaat te verbeteren, om mensen zich sociaal veiliger te laten voelen. Als consultants weten we inmiddels dat de kwaliteit van leiderschap, inclusie, waardering, aandacht voor feedback, samenwerken en de infrastructuur rondom sociale veiligheid hiervoor cruciaal zijn.
Alles of niets
Een ‘beetje’ aan sociale veiligheid werken kan niet. Het is alles of niet. Daarom vraag ik een directeur of bestuurder elke keer als de mate van sociale veiligheid in kaart is gebracht: “Wil je het echt veranderen? En ga je daarin zelf voorop? Ben je bereid de consequenties onder ogen te zien en er prioriteit aan te geven? En naar alle aspecten van sociale veiligheid te kijken en niet alleen een paar regels te veranderen? Het aanpakken van een verziekte of verwaarloosde cultuur vereist namelijk een lange adem.
Dat begint altijd met een oprecht gevoel van urgentie. Oprecht omdat het niet alleen gaat om de buitenkant of om de media, de regelingen of de winst. Het betekent stoppen met accepteren dat mensen gepest, buitengesloten en geïntimideerd worden. De aanpak is klip en klaar: begrenzen van niet-integer gedrag, eenduidigheid en transparantie in alle aspecten van sociale veiligheid en consequent zijn in handelen en optreden tegen ongewenst gedrag.
Acteer op het juiste niveau
Wie echt de cultuur wil veranderen, dient op het juiste niveau de regie te nemen. Dus zowel over integriteitsbeleid als leiderschap, inclusie, communicatie, nieuwe incidenten, gedragscodes, als het systematisch inregelen en afspraken maken over samenwerking en feedbackmechanismen. Wellicht is hiervoor tijdelijk een extra verantwoordelijke nodig (op bestuurs- of directieniveau) die ook het mandaat heeft om door bestaande afspraken heen besluiten te nemen. Het is geen makkelijke weg maar wel de enige weg.