Nu we massaal aangewezen zijn op ons eigen huis, is de thematiek van het thuiswerken onder een vergrootglas komen te liggen. Terwijl ik mijn ochtenden eerst begon in de drukte van de spits, begint mijn dag nu met argumenten heen en weer over wie vandaag de eettafel als werkplek mag gebruiken.
(Thuis)werkend Nederland wordt opeens geconfronteerd met volledig andere problemen. Nieuwe collega’s digitaal inwerken, het wegvallen van het onderscheid tussen werk en privé, en opspelende schuldgevoelens (-Zien mijn collega’s wel dat ik mijn best doe?- -Is mijn balans tussen werk en zorg voor mijn kinderen wel goed?-) zijn daar voorbeelden van. Via mijn werk bij Berenschot hoor ik veel over de uitdagingen waar thuiswerkenden tegenaan lopen. Bovenal opvallend vind ik echter drie andere, steeds terugkerende aspecten bij het werk die de coronacrisis teweeg heeft gebracht. Aspecten waar we mijn inziens alert op moeten zijn en waar iedere organisatie invulling aan moet gaan geven.
Zo heb ik overal om mij heen gezien dat de zelfredzaamheid van mensen enorm is. Dat blijkt uit hoe mensen als duizendpoot tegelijkertijd ouder, juffrouw en boodschappenbezorger voor een familielid met klachten zijn. Terwijl zij er ondertussen ook alles aan doen om hun werk en organisatie zo goed mogelijk draaiende te houden. Aan initiatieven om op nieuwe manieren (samen) te werken in tools zoals Microsoft Teams, Zoom en Miro geen gebrek. Eigenaarschap en initiatief worden aan de lopende band getoond, ook zonder toeziend oog van leidinggevenden of collega’s. Voor de coronacrisis hoorde ik veel over weerstand voor thuiswerken, uit angst dat werknemers de kantjes er vanaf zouden lopen. Echter, mensen hebben nu juist laten zien onwijs veel in hun mars te hebben! Juist naar dat eigenaarschap waren veel organisaties al lange tijd op zoek.
Wat tegelijkertijd voor veel mensen snel duidelijk werd, is dat het werk een belangrijke sociale rol in ons leven heeft. Hoewel er altijd mensen zijn die het wegvallen van het ‘kantoorgeneuzel’ als louter positief ervaren, missen veel mensen de sociale interacties en spontane initiatieven die op de werkvloer ontstaan. Voor sommigen ontstaat er zelfs een echte uitdaging in het dealen met eenzaamheid. Hoe zorgen we ervoor dat die sociale rol van werk gewaarborgd wordt nu thuiswerken voorlopig voor velen een belangrijk onderdeel van het werk blijft? Met online pubquizes en digitale borrels probeert men de kloof die er nu is te overbruggen. Die initiatieven zijn waardevol, maar zijn geen volledige vervanging van de spontane, face-to-face interacties op kantoor. Ik ervaar dit zelf ook: ik mis de spontane koffiemomenten en de eens zo vanzelfsprekende lunches in de kantine. Een digitale borrel waarin je met zijn allen één centraal gesprek voert, biedt niet dezelfde dynamiek. Mijn inziens ligt er een grote uitdaging in hoe we deze spontane, face-to-face interacties op gaan vangen. Dat wordt nu extra belangrijk, want de echte mentale klap komt pas na de noodsituatie: eerst was het overleven, maar nu komt de verwerking. Op dat vlak zijn we er momenteel nog lang niet.
Naast ongekende zelfredzaamheid en de uitdaging die er ligt voor de sociale rol van werk, is tot slot duidelijk geworden hoe snel het onmogelijke mogelijk kan worden. Vanuit de veranderkunde (o.a. Kotter, 2008) weten we al lang dat urgentie cruciaal is voor verandering: zodra men voelt wat de relevantie is op persoonlijk vlak, kunnen we bewegen. De urgentie voor verandering was met deze coronacrisis overduidelijk, voor de maatschappij als geheel, maar ook voor ieder individu. Besmet raken betekent voor de een niet meer voor zijn kinderen kunnen zorgen, voor de ander levert het grote risico’s voor de gezondheid. En daardoor kan verandering nu in sneltreinvaart op gang komen. Ook binnen Berenschot is dat te merken: hoewel we al lange tijd bezig zijn met digitaliseren, had geen enkel traject ons binnen twee weken zo snel digitaal vaardig gemaakt als de coronacrisis. Het blijft daarbij wel belangrijk om nu én in de toekomst aandacht te blijven geven aan het persoonlijk belang van werknemers. Want hoewel de dagelijkse update over het aantal bezette IC-bedden door gewenning bijna ‘normaal’ wordt, de meesten van ons schrikken nog steeds erg als we persoonlijk horen over een buurvrouw die met klachten in het ziekenhuis terecht komt. En dus moeten we ‘het nieuwe normaal’, zoals Rutte het noemt, gaan vormgeven. Die urgentie is er voor ons allemaal.
We weten nog niet hoelang deze nieuwe situatie gaat duren, maar dat we niet (snel) terug gaan naar hoe het was, is duidelijk. We hebben gezien waar mensen toe in staat zijn en dat er ook in een situatie van thuiswerken eigenaarschap alom is. Dat is iets om te waarborgen! Er ligt echter wel een grote uitdaging in het wegvallen van de spontane, face-to-face interacties. Een belangrijke vraag om te beantwoorden is hoe we daar de komende tijd invulling aan gaan geven, juist nu we te dealen gaan krijgen met de mentale nasleep van de coronacrisis. De urgentie om te veranderen is er nu en dat is voor ieder individu en voor iedere organisatie relevant. Die urgentie gaat ons helpen toe te veranderen naar de werkplek van ‘het nieuwe normaal’.