In het regeerakkoord is opgenomen dat de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) wordt aangepast “om de politieke verantwoording over gemeentelijke samenwerking te verbeteren. Besluitvorming in een gemeenschappelijke regeling moet transparant zijn en betrokken gemeenteraden moeten hun controlerende rol beter kunnen uitvoeren en zo nodig kunnen ingrijpen”.
Versterken legitimiteit gemeenschappelijke regelingen
Daarnaast wil de regering de voorbereiding, opleiding en toerusting van de leden van gemeenteraden en Provinciale Staten versterken. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vroeg Berenschot invulling te geven aan een van de drie mogelijke oplossingsrichtingen, te weten het met de praktijk versterken van de legitimiteit van gemeenschappelijke regelingen.
Balans effectiviteit-legitimiteit
Voor deze opdracht ging Berenschot in gesprek met samenwerkingsverbanden binnen tien regio’s over de balans tussen effectiviteit en legitimiteit. De samenwerkingsverbanden zijn in overleg tussen Berenschot en het ministerie van BZK geselecteerd. Doel van de gesprekken was om inzicht te krijgen in de ervaren knelpunten op het gebied van legitimiteit en effectiviteit binnen het samenwerkingsverband, de wijze waarop het samenwerkingsverband hiermee omgaat (good practices, innovaties, problematiek) en de randvoorwaarden voor gelegitimeerde en effectieve samenwerking. Hierbij werd gewerkt met een door de gesprekspartners vooraf ingevulde vragenlijst en een factsheet met informatie over het samenwerkingsverband. Tijdens de gesprekken werd onderzocht of er behoefte is aan een wijziging van de wetgeving, aan ondersteuning van het samenwerkingsverband of de deelnemende partijen, of dat andere oplossingen denkbaar zijn.
Verdiepend onderzoek nodig naar "grote vragen"
Aanbevolen maatregelen
Op basis van de gevoerde gesprekken deed Berenschot verslag van de bevindingen. Tevens deden we aanbevelingen rond juridische en sturingsmaatregelen op stelselniveau en op het niveau van samenwerking. Daarnaast werden algemene oplossingsrichtingen aangegeven om samenwerkingen optimaal in staat te stellen legitimiteitsknelpunten op te lossen. Verder is volgens Berenschot verdiepend onderzoek nodig naar “grote vragen” rond samenwerking, aansluiting van omliggende beleidsvelden op interbestuurlijke samenwerking en naar de positionering van functionarissen.