Sinds 2000 vindt er een externe toetsing plaats van de regeldrukeffecten van voorstellen van wet- en regelgeving. Deze toetsing heeft tot doel de effectbeoordeling van regeldruk bij de departementen te versterken en zo bij te dragen aan het beperken van onnodige regeldruk uit nieuwe wet- en regelgeving. Het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) voert dit sinds juni 2017 uit en adviseert het kabinet en de Eerste en Tweede Kamer over de regeldrukeffecten van wet- en regelgeving voor bedrijven, burgers, en beroepsbeoefenaren in de zorg, onderwijs, veiligheid en sociale zekerheid.
Op zijn beurt moet dit tijdelijk adviescollege eens per vier jaar geëvalueerd worden. In 2020 deed Berenschot deze evaluatie over de periode 2017-2020. We wonnen de aanbesteding van deze evaluatie door expertise met regeldrukvraagstukken te combineren met onze kennis van onderzoeksmethoden en -technieken.
Public Value Model als kader voor evaluatie
Onze evaluatie richtte zich op alle kerntaken en overige bevoegdheden van ATR. Dit deden wij op basis van het analysemodel ‘Creating Public Value’ van Prof. dr. Mark Moore (1995). De kern hiervan is dat je als publieke organisatie één centrale doelstelling hebt: het realiseren van publieke waarde. Voor ATR is dit een bijdrage leveren aan betere regelgeving door middel van een betere onderbouwing van beleid, met name vanuit het perspectief van de regeldruk voor de drie doelgroepen die in het mandaat van ATR zijn genoemd (burgers, bedrijven en professionals).
Het Public Value Model bood ons de evaluatiestructuur op basis waarvan we de hoofdvragen – en ook subvragen - voor de evaluatie formuleerden:
- Publieke waarde: Welke bijdrage levert ATR aan een betere regelgeving en een betere onderbouwing van beleid?
- Organisatie: Hoe is de werkwijze van ATR daar ondersteunend aan?
- Legitimiteit. Hoe kijkt de omgeving aan tegen de wijze waarop ATR zijn mandaat heeft uitgevoerd?
Om gefundeerd antwoord te kunnen geven, stelde onze adviseurs in de opstartfase een evaluatiekader vast. Daarmee hadden we al vooraf inzicht in wat er nodig was om de onderzoeksvragen te beoordelen. In de uiteindelijke evaluatie namen we in het intern onderzoek de binnen ATR beschikbare documentatie en cijfermateriaal onder de loep, naast een steekproef van door ATR afgegeven formele adviezen rondom nieuwe wet- en regelgeving. Deze stukken vulden wij aan met informatie uit gesprekken met ATR-medewerkers.
In het extern onderzoek gaven (groeps)interviews en -gesprekken met dossierhouders, regeldrukcoördinatoren van ministeries, het ministerie van EZK, stakeholders van politiek en samenleving, overheden en signaalgevers ons een beeld hoe belanghebbenden aankijken tegen de wijze waarop ATR de afgelopen jaren zijn mandaat heeft uitgevoerd en de bruikbaarheid van adviezen.
Om de onafhankelijkheid van de uitvoering van de evaluatie te borgen, stelde ATR een klankbordgroep in. Hiermee hadden wij gedurende de looptijd van het onderzoek een aantal overlegmomenten.
Bijdrage ATR aan betere regelgeving en betere onderbouwing beleid
De belangrijkste uitkomsten van onze evaluatie zijn:
- ATR heeft ruim voldaan aan de prestatie-eisen die met het kabinet waren afgesproken. Er bestaat brede consensus onder stakeholders dat zonder ATR de kwaliteit van wetgevingsdossiers lager zou zijn wat betreft het aspect regeldruk. We doen daarbij wel de aanbeveling dat het wenselijk zou zijn dat ministeries expliciet rapporteren over wat ze met de verschillende adviespunten uit een ATR-advies hebben gedaan.
- ATR levert met zijn beperkte omvang van 11 fte. een hoge productie. ATR behandelt jaarlijks ruim 400 adviesaanvragen. Dit gebeurt in 35% van de gevallen met een formeel (brief)advies aan de verantwoordelijke bewindspersoon. De overige 65% worden met een verkorte procedure afgehandeld. Deze procedure zorgt voor een snelle en efficiënte behandeling van de aanvragen. Tegelijkertijd wordt daarbij de kwaliteit van de advisering geborgd. De mogelijkheid om al in een vroege fase van het wetgevingsproces de hulp van ATR in te roepen, zou volgens ons wel meer onder de aandacht van beleidsmakers moeten worden gebracht.
- De stakeholders in de omgeving van ATR (ministeries en partijen in de samenleving en de politiek) hebben veel waardering voor het werk van ATR. We denken dat de doorwerking van ATR-adviezen nog kan worden bevorderd door bij de parlementaire behandeling aandacht te vragen voor het ATR-advies.
Ons evaluatierapport is door ATR naar het kabinet en naar de Eerste en Tweede Kamer gestuurd. Het zal ook input vormen voor de beslissing over hoe in de toekomst verder te gaan met de advisering over de regeldrukgevolgen van voorgenomen wetgeving.