In opdracht van het Ministerie van VWS evalueerde Berenschot de besluitvorming over en de ontvangst van arriverende vluchten uit Zuid-Afrika op Schiphol op vrijdag 26 november 2021 in het licht van de opmars van de omikronvariant in die regio. Inmiddels is de evaluatierapportage naar de Tweede Kamer verstuurd en heeft de minister laten weten de aanbevelingen te omarmen.
Gebeurtenissen op 26 november 2021
Na berichtgeving over de opmars van de nieuwe omikronvariant in zuidelijk Afrika besluit het kabinet op vrijdag 26 november tot een vliegverbod voor vluchten uit deze regio. Op dat moment zijn twee vliegtuigen vanuit Zuid-Afrika onderweg naar Nederland met in totaal 624 passagiers aan boord. Vanwege het risico voor de volksgezondheid wordt besloten om alle inzittenden van de twee vluchten te testen, onder wie een groot aantal transferreizigers.
Het afhandelen van het testen en de opvolging van de resultaten duurt lang, en de voorzieningen ter plekke zijn ontoereikend. Op de dag zelf leidt dit tot klachten van zowel passagiers als de betrokken organisaties en hun medewerkers. Betrokken partijen spreken af de aanpak zo snel mogelijk te evalueren om voortaan beter voorbereid te zijn op dergelijke situaties. Dat is ook de strekking van de motie-Van Esch, aangenomen door de Tweede Kamer, die verzoekt om een draaiboek voor vergelijkbare situaties.
Lerende evaluatie
Om de voorbereiding op en aanpak van toekomstige, vergelijkbare situaties in de toekomst te versterken, voerde Berenschot een lerende evaluatie uit. Op basis van gesprekken met betrokkenen bij de ministeries van VWS, IenW en JenV, GGD, Schiphol en KLM hebben we ons allereerst een beeld gevormd van de gang van zaken van donderdagavond 25 november tot en met zaterdagochtend 27 november 2021. Daarna is een leerbijeenkomst gehouden, ter validatie van de bevindingen en om de geleerde lessen bij partijen op te halen en integraal te bespreken.
De afhandeling van deze unieke situatie verliep niet vlekkeloos, met nadelige gevolgen voor de passagiers. Uit de evaluatie zijn verschillende lessen voor de toekomst naar voren gekomen, waaronder eerder gebruik maken van de bestaande crisisstructuur en het betrekken van de uitvoerbaarheid in de besluitvorming.
Concrete verbeterpunten
Op 15 maart 2022 heeft het Ministerie van VWS de evaluatie naar de Tweede Kamer verstuurd. In een reactie op het rapport heeft de minister van VWS aan de Tweede Kamer laten weten dat hij de conclusies uit onze rapportage (h)erkent en de aanbevelingen omarmt. Ook benoemt hij concrete verbeterpunten waar het ministerie mee aan de slag gaat om in de toekomst (nog) beter voorbereid te zijn op soortgelijke situaties.