Er liggen steeds meer rollen bij gemeenten. Zo zijn zij sinds 1 januari 2023 ook verantwoordelijk voor de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s), die voornamelijk gevestigd zijn in bibliotheken. Gemeenten vervullen vanaf dan een rol als financier van de lokale bibliotheek ten behoeve van de realisatie of instandhouding van de IDO’s. Hiertoe verstrekt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties jaarlijks een specifieke uitkering aan gemeenten. Dat betekent dat gemeenten lokaal moeten samenwerken met bibliotheken.
In het najaar van 2022, voordat deze wijziging in de keten plaatsvond, heeft de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) Berenschot een nulmeting laten doen naar het landschap van de IDO’s. Medio 2023, toen de gemeenten een aantal maanden bezig waren met het uitvoeren van hun nieuwe taak, deed Berenschot op verzoek van de VNG een vervolgmonitor.
Overgang regierol van bibliotheek naar gemeente
Iedereen moet digitaal kunnen meedoen. Om die digitale inclusie te bevorderen, zijn er IDO’s gecreëerd in bibliotheken. Deze laagdrempelige fysieke hulppunten zijn een plek waar burgers terechtkunnen met vragen over de digitale overheid. Rachida Moreira Figueiredo, projectleider Lokale regie op IDO’s bij de VNG, vertelt: ‘Voorheen liep de financiering van de IDO’s via de Koninklijke Bibliotheek en de Manifestgroep rechtstreeks naar de bibliotheken en zaten zij in die zin aan het stuur. Echter is sinds 1 januari 2023 de lokale regie op de IDO’s een taak van de gemeente. Wij hebben hen vanaf april 2022 daarop actief voorbereid en wilden de relatie tussen IDO’s en gemeenten in kaart brengen. Daarom deed Berenschot in het najaar 2022 een nulmeting, om vervolgens begin 2023 te kijken naar hoe het er in de praktijk voor stond. Hoe is de overgang van verantwoordelijkheden gegaan? Hoe is dit opgepakt? Hoe verloopt de samenwerking tussen gemeenten en bibliotheken? Is het duidelijk wat ieders rol is? Zijn er zaken waar partijen tegenaan lopen? En zo ja, hoe kun je de samenwerking dan verbeteren? Wat hebben zij hiervoor aan ondersteuning nodig van de VNG?’.
Om deze vragen te beantwoorden, interviewde Berenschot de samenwerkende partijen. Rachida: ‘De adviseurs van Berenschot hebben verstand van zaken en weten precies in welke hoek ze moeten zoeken. We hebben samen met hen als eerste een begeleidingscommissie in het leven geroepen met daarin de verschillende stakeholders. Met de commissie hebben we de vragen afgestemd voor de enquêtes. Eén voor de gemeenten en één voor de bibliotheken. Zo kon eenieder vanuit de eigen achtergrond en kennis meekijken en kwamen we tot een product waarin we ons allemaal konden vinden. Die enquêtes hebben we vervolgens uitgezet via het netwerk van VNG, Berenschot en dat van de stakeholders.’
De samenwerking met Berenschot was heel plezierig en op basis van gelijkwaardigheid. Je spreekt elkaars taal en verstaat elkaar.
- Rachida Moreira Figueiredo, projectleider Lokale regie op Informatiepunten Digitale Overheid, VNG
Handvatten voor verbinding van lokaal beleid met lokale digitale dienstverlening
Het eindrapport van Berenschot helpt de VNG een bepaalde richting op te denken: ‘De resultaten uit het onderzoek geven ons voldoende beeld, inzichten en aanbevelingen om verder te kunnen met het vormgeven aan de nieuwe rol. We kunnen natuurlijk niet alles direct of tegelijkertijd oppakken. Voor sommige dingen heb je gewoon meer geld of meer tijd nodig. Daar moet je over nadenken en met partijen over afstemmen. Bijvoorbeeld het advies om de relatie tussen bibliotheken en gemeenten te zien als een partnerschap. Dat vinden wij een belangrijk advies waarmee wij op een goede manier aan de slag willen. Daarom gaan we de komende tijd eerst bepalen wat wij daaronder verstaan en hoe we er invulling aan willen geven.’
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is dé belangenorganisatie en het kennisplatform voor alle Nederlandse gemeenten.