De coronacrisis heeft een grote impact op de Nederlandse economie. Het Centraal Planbureau (CPB) houdt dit jaar rekening met een krimp van 3,2% tot 10,8%. Ondanks financiële noodvoorzieningen zoals de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) zal de bijstandsafhankelijkheid mede na afloop van deze tijdelijke regeling sterk toenemen, zo blijkt uit een berekening van Berenschot op basis van de scenario’s van het CPB. In het zwartste scenario stijgt het aantal mensen in de bijstand met meer dan 210.000 naar bijna 625.000 in 2022.
De vier scenario’s waarin het CPB de economische impact van het coronavirus schetst, hanteren elk verschillende uitgangspunten voor de duur van de contactbeperkingen en de diepte van de economische doorwerking. Alle scenario’s economische
gevolgen coronacrisis resulteren in een recessie, waarbij de werkloosheid oploopt van 5,2% tot 10,9%. De CPB-scenario’s bevatten geen berekeningen voor het verwachte aantal bijstandsgerechtigden. Dat is echter wel belangrijke informatie voor gemeenten. “Op basis daarvan weten gemeenten waar ze in de uitvoering rekening mee moeten houden en kunnen ze tijdig maatregelen nemen. Ook om te voorkomen dat groepen met de meeste beperkingen, en afhankelijkheid van ondersteuning, hier niet de dupe van worden”, aldus Martin Heekelaar, adviseur Werk en Inkomen bij Berenschot.
Voor de berekening maakte Berenschot gebruik van de rekenregel voor de raming van het bijstandsvolume die het CPB hanteert . Op basis hiervan is te zien hoe de verwachte ontwikkeling van de werkloosheid doorwerkt in het bijstandsvolume. De uitkomsten op landelijk niveau zien er als volgt uit:
“Onze berekeningen laten zien dat de bijstandsafhankelijkheid in scenario 3 en 4 sterk toeneemt. Ondertussen lijken dat de meest waarschijnlijke scenario’s. Kijkend naar de cijfers voor 2021 en 2022, zal deze crisis dan ook nog lange tijd doorwerken in de bijstandscijfers van Nederland. Daarbij neemt het aantal mensen in de bijstand toe van 415.000 eind 2019 naar 524.000 tot 625.000 eind 2022, afhankelijk van het gerealiseerde scenario”, verklaart Heekelaar.
Het bijstandsbudget (BUIG-budget) dat gemeenten van de rijksoverheid ontvangen voor het betalen van de bijstandsuitkeringen, viel half mei echter lager uit dan het voorlopig budget dat in september 2019 bekend werd gemaakt (zo blijkt uit de nader voorlopige budgetten voor de Gebundelde Uitkering). Het gaat echter om een tussenstand, die niet doorwerkt in de maandelijkse betalingen aan gemeenten. Heekelaar: “Dat voelt, gezien de verwachtingen als gevolg van Corona, vreemd aan. De verklaring is dat de lagere realisaties dan verwacht in 2019 doorwerken in het budget voor 2020 en dat de nader voorlopige budgetten nog gebaseerd zijn op de conjuncturele situatie van vóór Corona. In september 2020 worden de definitieve budgetten in lijn gebracht met de actuele werkloosheidsraming van het CPB.”
Berenschot maakte een rekentool (xlsx, 93 kB) waarmee voor elke gemeente een inschatting kan worden gemaakt wat de mogelijke effecten zijn van Corona op het bijstandsvolume (door het aanpassen van cel B1).