Productwerk in re-integratietrajecten leidt tot toegevoegde waarde voor sociaal ontwikkelbedrijven. Maar, daar staan bedrijfskosten van gelijke omvang tegenover.
Al met al verdienen sociaal ontwikkelbedrijven dus niet aan re-integratietrajecten. Dat stelt Berenschot naar aanleiding van een onderzoek in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) naar de financiële afhankelijkheid van sociaal ontwikkelbedrijven van verdiensten uit productiewerk in re-integratietrajecten.
Perverse prikkel
Aanleiding voor de opdracht was de aangenomen Tweede Kamermotie van Bart van Kent (SP), die zijn zorgen uitsprak over een perverse prikkel doordat sw-bedrijven dan wel gemeentelijke re-integratiebedrijven financieel voordeel hebben bij productiewerk vanuit re-integratietrajecten. Deze perverse prikkel ontstaat, volgens de ingediende motie, doordat re-integratietrajecten waarin productieactiviteiten worden verricht, vaak worden uitgevoerd met behoud van uitkering. ‘Leidinggevenden van productieafdelingen hebben in de praktijk een prikkel om productieve Participatiewetters vast te houden. Daarom is er een spanningsveld tussen de productiedoelstelling van productieafdelingen enerzijds en de uitstroomdoelstelling van de re-integratieafdeling anderzijds”, verklaart Martin Heekelaar, senior managing consultant bij Berenschot en een van de onderzoekers.
Negatieve bijdrage
Uit het onderzoek komt naar voren dat de totale gemiddelde bedrijfskosten van sociaal ontwikkelbedrijven hoger liggen dan de bedrijfsopbrengsten van productiewerk in re-integratietrajecten. “Productiewerk in re-integratietrajecten levert dus een negatieve bijdrage aan het bedrijfsresultaat. We concluderen dan ook dat sociaal ontwikkelbedrijven niet financieel afhankelijk zijn van de verdiensten uit productiewerk in re-integratietrajecten”, aldus Heekelaar. “Wel zijn de marginale bedrijfskosten van de groep die productiewerk in re-integratietrajecten verricht een stuk lager. De staande organisatie, waarin het aantal mensen dat productiewerk verricht in een re-integratietraject relatief klein is, hoeft beperkt extra kosten te maken om betrokkenen mee te laten draaien in de productieomgeving. Het gemiddelde saldo van de kosten en baten uit productiewerk in re-integratietrajecten is nihil.”
Schurende doelstellingen
Het productiewerk in re-integratietrajecten is bedoeld om mensen werkfit te maken, zodat ze in staat zijn betaald werk te gaan verrichten. Zodra mensen stappen zetten in de ontwikkeling van hun loonwaarde, dienen zij door of uit te stromen naar een baan bij een reguliere werkgever. Tegelijkertijd hebben sociaal ontwikkelbedrijven de opdracht om zo kosteneffectief mogelijk te werken. “Deze doelstellingen kunnen in de praktijk met elkaar schuren. Werken met behoud van uitkering is bij de meeste bedrijven alleen geaccepteerd als een traject kort duurt en als een voldoende productieve Participatiewetter zo snel mogelijk uitstroomt naar een baan met salaris. In de praktijk is dit meestal ook zo”, stelt Heekelaar. “Om de eerdergenoemde perverse prikkel tegen te gaan, zijn goede governance-afspraken nodig om sturing op uitstroom naar werk als voornaamste doel van re-integratietrajecten te stellen en om de functionaris die verantwoordelijk is voor de uitstroomdoelstelling de bevoegdheid te geven trajecten te beëindigen.”
Carola Schouten, minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, laat in de Kamerbrief weten dat het onderzoek haar beeld sterkt dat gemeenten en sociaal ontwikkelbedrijven op een goede manier uitvoering geven aan re-integratietrajecten als middel om de baankansen van mensen te vergroten. Zij geeft verder aan samen met VNG, Cedris en Divosa de vinger aan de pols te willen houden om de uitvoering van re-integratietrajecten goed te blijven monitoren.
