Bij de ophanden zijnde Wet collectieve warmtevoorziening (Wcw) zijn stakeholders het nog niet eens over de gewenste marktordening (ketenstructuur) van warmtenetten in Nederland. In dit kader deed Berenschot eerder dit jaar een vergelijkend onderzoek naar zes warmtenetten. In de huidige warmtemarkt worden vele ketenstructuren en organisatiemodellen toegepast en gemeenten maken daarin hun eigen keuzes, afhankelijk van de lokale situatie en voorkeuren.
Invloed ketenstructuur
Centrale vraag was of de bestaande ketenstructuur van invloed is op de realisatiekracht en publieke belangen rond een warmtenet. Conclusie: op basis van de beschouwde zes warmtenetten is geen causaal verband vast te stellen tussen ketenstructuur enerzijds en realisatiekracht en de publieke belangen betaalbaarheid, leveringszekerheid en duurzaamheid anderzijds.
Voor het onderzoek sprak Berenschot met meer dan twintig betrokken partijen bij zes warmtenetten (Delft, Ede, Enschede, Groningen, Hengelo en Zaanstad). In alle zes de gevallen bleek de lokale situatie te zeer bepalend, waardoor eventuele effecten van de ketenstructuur (gesplitst versus integrale keten; publiek versus privaat eigendom) op de realisatiekracht en de publieke belangen (betaalbaarheid, leveringszekerheid en duurzaamheid) niet terug te zien waren.
Publiek versus privaat
Met name door gemeenten en woningcorporaties worden ‘vertrouwen’ en ‘snelheid’ bij een gesplitste of integrale warmteketen als onderscheidende kenmerken genoemd (zo gepercipieerd; niet feitelijk vastgesteld). “Publiek eigendom biedt volgens hen een vanzelfsprekend gevoel van vertrouwen, terwijl bij privaat eigendom de mate van transparantie als minder hoog wordt gepercipieerd. Anderzijds leeft de gedachte dat interne besluitvorming bij publieke warmtenetbeheerders langer duurt dan bij private warmtenetbeheerders en wordt die in voorkomende gevallen als stroperig ervaren”, aldus Michiel van Werven, team lead Energie bij Berenschot. Een andere opvallende uitkomst is dat in alle beschouwde netten waarin een publieke netbeheerder betrokken is, de betrokken gemeente (een deel van) de financiële risico’s op zich heeft genomen.
Snelheid, betaalbaarheid en duurzaamheid
De realisatiesnelheid van een warmtenet blijkt in de praktijk vooral afhankelijk te zijn van het type aansluitingen; die ligt hoger als er sprake is van veel collectieve aansluitingen. Andere bepalende factoren betreffen vertragingen en de complexiteit rondom warmtebronnen. Kijkend naar betaalbaarheid, constateren de onderzoekers dat de tarieven van de onderzochte warmtenetten in 2022 weinig van elkaar verschillen en in alle gevallen aanzienlijk lager liggen dan het maximumtarief van de ACM. Wel verschilt per beschouwd warmtenet de bijdrage aansluitkosten (BAK), maar die is ook zeer sterk afhankelijk van de locatie. Tot slot verschilt ook de bronnenmix van warmtenet tot warmtenet, maar duurzaamheid lijkt in de beschouwde zes warmtenetten geen verband te houden met de ketenstructuur.
Factsheets
Betrokken partijen zijn enthousiast over en trots op wat er bereikt is in de betreffende warmtenetten. Het onderzoek heeft een veelheid aan informatie opgeleverd op basis waarvan voor elk warmtenet een gedetailleerde factsheet is opgesteld.
