Op 29 mei 2019 zette de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dat is het beleidsstelsel waarbinnen vergunningen werden verleend voor stikstof vragende activiteiten. Opeens was het niet meer mogelijk vergunningen uit te geven voor wegenbouw, woningbouw, nieuwe fabrieken en/of nieuwe bedrijven. Piepend en krakend vielen deze sectoren dan ook stil. Heftige protesten waren het gevolg: het Malieveld stond vol met trekkers, provinciehuizen galmden met felle protesten.
Ontwikkeling nieuw provinciaal stikstofstelsel
Te midden van al het tumult moesten provincies en Rijk gezamenlijk komen tot nieuwe afspraken en een nieuw (werkend) stelsel om wél weer vergunningen te kunnen uitgeven. En dat in een context die sterk juridisch beperkt is en waarin politieke opvattingen tegenover elkaar liggen. De twaalf provincies vroegen Berenschot om met en namens hen een nieuw Regionaal Stikstof Registratie Systeem (RSRS) te ontwikkelen. Om dat te bereiken, zijn nieuwe stelselafspraken nodig tussen provincies onderling en tussen Rijk en provincies. Voor de meeste projecten zijn provincies namelijk het bevoegd gezag: zij beslissen over de vergunningen. Daarnaast zijn ook technische systemen nodig die de registratie van stikstofuitgifte op zodanige manier mogelijk maken dat ‘t juridisch houdbaar is.
We houden de voortgang erin door telkens nieuwe stappen te zetten en daarover in de breedte weer afstemming te zoeken. Zodat realisatie en draagvlak (zoveel mogelijk) samen oplopen.
Stikstof, een wicked probleem
Het stikstofprobleem is in feite een collectief goederenprobleem: er is te weinig stikstofruimte voor alle gewenste ontwikkelingen. Vrijwel elk project, ook al is het lokaal, heeft provinciegrensoverschrijdende effecten. Die grensoverschrijdende effecten maken coördinatie tussen de provincies en het Rijk noodzakelijk. Het is dus niet alleen zaak te bedenken hoe we per provincie stikstofdepositie kunnen beperken. Het gaat er om dit op zo’n manier te doen dat dit telkens in alle twaalf provincies tegelijkertijd klopt.
Enerzijds is dat een ‘hardcore’ juridisch probleem; van wie is stikstofruimte eigenlijk? Hoe krijg je de schaarse ruimte bij het juiste/gewenste project? Anderzijds is dat een bestuurlijke puzzel: twaalf provincies met ieder een eigen politieke signatuur en dan ook nog een aantal departementen met eigen belangen. Met een vraagstuk dat de hele bestuurlijke portefeuille raakt: van natuur tot industrie, van mobiliteit tot woningbouw. Daar komt dan nog de technische uitdaging bij: de juridische eisen aan de kwaliteit van registratie zijn hoog, registratie is zéér foutgevoelig. Tot slot moet een gekozen oplossing aansluiten bij de operationele werkpraktijk van vergunningsverleners: het moet wel te doen blijven om binnen een redelijke termijn te kunnen komen tot een oordeel over een vergunning.
Voorkomen dat we vastlopen
In een multidisciplinair team is Berenschot, in nauwe samenwerking met mensen van provincies, IPO en het Rijk, aan de slag gegaan. Onze adviseurs verzorgen het projectmanagement, de (inter)bestuurlijke afstemming en de inhoudelijk coördinatie (bestuurlijk, juridisch en (deels) technisch/operationeel). In nauwe afstemming met de opdrachtgever, de Bestuurlijke Commissie Stikstof (de twaalf gedeputeerden stikstof), het Rijk en het RIVM werken we in een brede projectorganisatie met een grote groep mensen aan de realisatie van het RSRS. Een traject onder hoogspanning, met veel gevoeligheid, politieke druk, juridische kwetsbaarheid en technische uitdagingen. Naast het leveren van inhoudelijke expertise is het in dit alles onze rol ervoor te zorgen dat we daadwerkelijk vooruit blijven gaan. Zeker omdat in een gevoelig dossier als dit er altijd wel een reden te bedenken is waarom iets niet kan. We houden de voortgang erin door telkens nieuwe stappen te zetten en daarover in de breedte weer afstemming te zoeken. Zodat realisatie en draagvlak (zoveel mogelijk) samen oplopen.