Net als alle andere provincies heeft de provincie Gelderland, samen met een aantal Gelderse gemeenten, het Schone Lucht Akkoord (SLA) getekend, om gezamenlijk te werken aan gezondheidswinst. Doel van het akkoord is een gezondheidswinst van 50% te realiseren ten opzichte van 2016. Hiertoe omvat het akkoord allerlei verplichte maatregelen voor deelnemers om uiteenlopende bronnen van luchtverontreiniging aan te pakken.
Niet zelf het wiel uitvinden
Tot een jaar geleden hadden in de provincie Gelderland slechts 15 van de 51 gemeenten getekend. “Dat was voor de provincie aanleiding om te kijken of we meer gemeenten zouden kunnen aanhaken. We weten dat veel medewerkers van gemeenten in hun eentje werken aan milieu en soms zelf ook nog andere thema’s zoals energietransitie en natuur moeten oppakken. Dan lijkt het SLA alleen maar meer werk”, schetst Suzan van der Wielen, projectleider luchtkwaliteit bij de provincie Gelderland. “We zochten een project om gemeenten te helpen, zodat ze zo weinig mogelijk zelf het wiel hoefden uit te vinden.”
Zij hebben veel ervaring met het leggen van verbindingen tussen partijen. Netwerken, het bevorderen van samenwerking, dat is echt een vak.
- Suzan van der Wielen, projectleider luchtkwaliteit bij de provincie Gelderland
Ervaren verbinder
Via de provincie Noord-Brabant hoorde Van der Wielen over de aanpak van Berenschot. “Als provincie hebben we weinig capaciteit en tijd voor zo’n project. Daarom hebben we bij de provincie Brabant stukken opgevraagd, om hun aanpak te benutten. Heel inspirerend en we konden ons helemaal vinden in het resultaat”, aldus Van der Wielen. Een aanbesteding volgde, waarvoor de provincie Gelderland meerdere partijen uitnodigde en uiteindelijk in juni 2024 Berenschot de opdracht gunde. “Zij hebben veel ervaring met het leggen van verbindingen tussen partijen. Netwerken, het bevorderen van samenwerking, dat is echt een vak.”
Meer gemeenten, meer impact
De opdracht aan Berenschot was gemeenten die nog niet getekend hadden te enthousiasmeren, uitvoering geven aan de samenwerking tussen provincie en gemeenten in het kader van het SLA, inventariseren van behoeften bij gemeenten en maatregelen die zij al nemen, inventariseren van kansen die toetreding tot het akkoord kan bieden, en inventariseren van wenselijke samenwerking met andere gemeenten en provincie. “Ook veel gemeenten die het SLA al ondertekend hadden, bleken moeite te hebben met de uitvoering”, zegt Van der Wielen.
Factsheets en routekaart
Om de stand van zaken in beeld te brengen, verzamelde Berenschot van alle Gelderse gemeenten openbare beleidsdocumenten waarin iets stond wat vergelijkbaar was met maatregelen binnen het SLA. Deze stukken werden vervolgens geanalyseerd met behulp van AI en per gemeente werd een factsheet opgesteld: wat doen gemeenten al, wat zijn de verschillen met SLA, wat moet er in dat licht nog gebeuren? “Deze factsheets werden aan gemeenten toegestuurd en reacties verwerkt. Op basis van de uitkomsten heeft Berenschot per regio een routekaart opgesteld waarin samenwerkingsmogelijkheden tussen verschillende gemeenten beschreven stonden”, vertelt Van der Wielen.
Vruchtbare groepsgesprekken
Daarnaast organiseerde Berenschot per regio groepsgesprekken voor gemeenten, GGD’s, omgevingsdiensten en provincie om samenwerkingsmogelijkheden en kansen te bespreken. “Vruchtbare, interactieve sessies, die goed werden bezocht en zorgden voor nieuwe energie. Net als het bestuurlijk overleg waar 21 van de 52 wethouders aanwezig waren. Eind januari dit jaar is tijdens een bijeenkomst onder de noemer Alliantiefabriek de samenwerking nader geconcretiseerd, zijn connecties gelegd en afspraken gemaakt”, zegt Van der Wielen. een rekenleidraad gemaakt waarin gemeenten konden zien hoeveel tijd en capaciteit ermee gemoeid is. En ook kregen ze formats voor collegevoorstellen aangereikt. Half februari volgde een bijeenkomst om gemeenten te helpen invulling te geven aan de uitvoering. Zo zijn allerlei drempels weggenomen voor drukke mensen bij gemeenten die daar gewoon niet aan toe komen.” Tijdens het project is meerdere keren afgestemd met gemeenten en de provincie om scherp te blijven op de benodigde ondersteuning en ervoor te zorgen dat de sessies effectief werden ingezet.
Samen meer bereiken
Inmiddels hebben 21 gemeenten het SLA getekend en een aantal andere hebben dit in beraad. Van der Wielen: “Het onderwerp staat hoe dan ook op de agenda, meer gemeenten zijn ermee bezig en dus zullen er meer maatregelen genomen worden. Daarnaast zijn er veel contacten gelegd, allerlei mensen hebben elkaar gevonden om samen zaken op te pakken. Zo bereiken ze samen meer voor de gezondheid van hun inwoners.”
Momenteel werkt Berenschot aan een strategische agenda richting ministerie om aan te geven waar gemeenten tegenaan lopen en waarin zij hulp van het Rijk zouden kunnen krijgen. Na het bespreken van deze agenda tijdens het bestuurlijk overleg van mei 2025 is de opdracht afgerond.