Flevoland is de snelst groeiende regio van Nederland. Daarom werken provincie Flevoland, de zes Flevolandse gemeenten, Waterschap Zuiderzeeland en het Rijk samen aan de belangrijke opgaven voor de toekomst, met als uitgangspunt: bouwen aan een samenleving. Dit doen zij op basis van de Strategische Agenda Flevoland en de bijbehorende uitvoeringsagenda. Deze omvat Rijk-regioafspraken die over de volle breedte bijdragen aan het versterken van de brede welvaart in de regio. Berenschot werd gevraagd het proces te faciliteren om te komen tot een gezamenlijke agenda.
Brede samenwerking
De samenwerking met het Rijk komt voort uit de wens van het ministerie van BZK om de interdepartementale samenwerking in het fysieke domein te verbeteren en te versterken. Op zoek naar een regio die daar met BZK het gesprek over wilde voeren, kwam directeur-generaal Chris Kuijpers uit bij de provincie Flevoland. “Najaar 2021 schakelde BZK Hans van der Werff van Berenschot in en zijn we samen het proces aangegaan”, aldus Philippe Spapens, destijds afdelingshoofd Strategie & Beleid bij de provincie Flevoland. Op dit moment is hij Programma Directeur Rijk Regio bij het in 2023 opgerichte Kernteam Regio Flevoland. “Als provincie hebben we meteen gezegd: we gaan dit niet als provincie met BZK doen, we willen dit als regio oppakken, met gemeenten en waterschap samen. Voortbouwend op de regionale bestuurlijke samenwerking die in 2020 gestart is met het manifest ‘Wij zijn Flevoland’ en steeds sterker werd. En niet alleen met BZK, maar ook met IenW, EZK en LNV. Zo zijn we met elkaar op pad gegaan.”
Samenleving bouwen
Dit integraal interregionaal overleg met het Rijk ging over punten waarop Flevoland sterk afwijkt van de rest van Nederland. “Flevoland is by far de snelst groeiende regio in Nederland, het tempo van de woningbouw ligt er twee keer zo hoog. Dat is al decennia het geval en blijft zo de komende twintig tot dertig jaar”, stelt Spapens. “Dat leidt tot vraagstukken op het vlak van onder meer bereikbaarheid, stuwende werkgelegenheid, zorgvoorzieningen en financiering. Als het Rijk niet bijspringt en ruimte biedt in regelgeving of door inzet van het Rijk zelf, loopt het op een gegeven moment spaak. Daarom wilden we met het Rijk kijken hoe we een samenleving kunnen bouwen in plaats van sectoraal stenen stapelen. Want het gaat om de samenhang van het totaal.”
Oog voor balans
Die samenhang komt ook naar voren in de drie gedefinieerde pijlers 1) vitale steden en dorpen (woningbouw, bereikbaarheid, duurzame stedenbouw, snelgroei-financiering), 2) toekomstbestendigheid regionale economie (werkgelegenheid, economie, kennis, onderwijs, landbouw) en 3) robuust natuurlijk fundament (water en bodem, klimaatverandering, biodiversiteit). “De komende decennia worden er in Flevoland ongeveer 100.000 woningen gebouwd mede vanwege de woningdruk in omliggende regio’s. Het aantal inwoners groeit daarmee van 400.000 naar 600.000. Dat kan alleen als de infrastructurele verbinding met andere regio’s op orde is en als er meer stuwende werkgelegenheid in de regio komt waardoor de uitgaande pendel beperkt wordt. Anders loopt het verkeer vast”, illustreert Spapens. “En stuwende werkgelegenheid ontstaat alleen als je ook hoger beroeps- en universitair onderwijs weet te faciliteren en stedenbouw op duurzame wijze kunt realiseren. Daar moeten we nu de gesprekken over voeren om dat over tien jaar voor elkaar te hebben, met continu oog voor de balans tussen thema’s. Het Rijk heeft daarbij de sleutel om te helpen en mee te sturen. De regio heeft altijd laten zien veel uitvoerings- en innovatiekracht te hebben, maar kan het niet alleen.”
Philippe Spapens, Programma Directeur Rijk Regio bij het in 2023 opgerichte Kernteam Regio Flevoland. Foto: Daniel Sylla
Uit ervaring weet ik: zo’n proces is best ingewikkeld. Dan helpt het als een neutrale facilitator zaken opschrijft waar iedereen op kan reageren.
Als één overheid
Het opstellen van de Strategische Agenda Flevoland verliep organisch. “Per drie maanden hebben we gekeken wat nodig is en hoe we daar verder op konden acteren. Zo is het proces gegroeid en verbreed. Van BZK en provincie naar een samenwerking als één overheid”, aldus Spapens. “Dan moet ook iedereen om tafel zitten en moet het proces daarop aansluiten. Dus niet alleen bestuurders, maar ook directeuren en ambtenaren van Rijk en regio.” Gaandeweg werd het succes zichtbaar. “Het heeft uiteindelijk heel goed gewerkt dankzij commitment op bestuurlijk en directieniveau. Zeker ook bij het Rijk zijn zaken snel opgepakt en DG’s aangehaakt.”
Neutrale facilitator
Berenschot fungeerde steeds als intermediair tussen de acht bestuurlijke partijen in Flevoland en de vier departementen van het Rijk. “Hans had goed contact met directeuren en DG’s op rijksniveau, kon ook heel goed schakelen met bestuurders van de provincie en de regio”, aldus Spapens. “Zijn Berenschot-collega Milan Rikhof, die het langst bij het proces betrokken is geweest, had gevoel en voldoende kennis van hoe dat in de regio ging. Hij luisterde en schreef heel goed en had net als Hans contacten bij het Rijk en zorgde voor smeerolie in het proces.” Een belangrijk pluspunt was de onafhankelijkheid van Berenschot. "Uit ervaring weet ik: zo’n proces is best ingewikkeld. Dan helpt het als een neutrale facilitator zaken opschrijft waar iedereen op kan reageren in plaats van dat de provincie of het departement dat doet”, zegt Spapens. “En dat lukt alleen als je in goede verbinding staat met de regio en weet waar ruimtelijke ordening en mobiliteit over gaan. Achter Hans en Milan stonden collega’s die daarop meekeken en adviseerden.”
Actualiseren uitvoeringsagenda
De samenwerking mondde uit in het visiedocument van de Strategische Agenda Flevoland. Daar werd vervolgens een uitvoeringsagenda aan gekoppeld met daarin de specifieke afspraken op welke punten Rijk en regio met elkaar samenwerken en wat willen ze bereiken. Verder leverde Berenschot een document op over de governance. In 2023 zijn de drie documenten door alle gemeenteraden, Provinciale Staten en het algemeen bestuur van het waterschap behandeld, en door de ministerraad. En eind 2023 werden ze vastgesteld in de bestuurlijke gremia die daarvoor opgericht waren, en nam het Kernteam Regio Flevoland de rol over van Berenschot als secretaris van het bestuurlijk overleg tussen Rijk en regio. Spapens: “Het kernteam functioneert inmiddels ruim een jaar en we zijn nu bezig met het actualiseren van de uitvoeringsagenda.”