“Waar zal ik beginnen met zoenen?”, vroeg Linda van Dyck vrolijk bij binnenkomst in het volle vergaderzaaltje in Hotel New York te Rotterdam. Ze was in 1996 één van mijn eerste commissarissen en kwam steevast tien minuten fashionably te laat.
De ruimte was verder gevuld met louter mannen van middelbare leeftijd en ik verdacht haar ervan deze grande entree als ervaren actrice zorgvuldig te hebben geregisseerd. “Hier!”, riepen de overige aanwezigen en nog eens tien minuten later kon de vergadering dan eindelijk beginnen. Aan het einde voltrok zich een vergelijkbaar ritueel: na het afscheid vroeg Linda terloops in de ruimte: “Wie kan mij even in Amsterdam afzetten?” Ook toen gingen vele handen omhoog, waarvan minimaal de helft niet woonachtig of werkzaam in de hoofdstad…
Een enkele keer werden we uitgenodigd om een theatervoorstelling van Linda bij te wonen. Dit was heel bijzonder om meerdere redenen. Haar vakmanschap was uitzonderlijk en dat inspireerde ons als toeschouwers om het eigen beroep te ontwikkelen naar beter of meer. Iemand op het toneel persoonlijk kennen geeft ook een andere verbinding met de voorstelling, intenser en doorleefder. Via haar assistent kregen we een subtiel signaal dat een grote bos bloemen na afloop in de foyer bijzonder op prijs werd gesteld, en uiteraard stonden we haar daar op te wachten met een vol boeket. De zenuwen vooraf, de kwaliteit tijdens en de ontlading achteraf vormden het drieluik waarin haar vak zich afspeelde; herkenbaar als adviseur maar voor mij persoonlijk in mijn werk minder intens.
Het recente bericht van Linda’s overlijden (19 december 2023) heeft mij persoonlijk getroffen en bracht onder andere bovenstaande herinneringen boven. Niet veel mensen zullen weten dat Linda van Dyck ook toezichthouder is geweest en daarom wil ik graag dit aspect in haar loopbaan nader belichten. Linda was geen ‘beroepscommissaris’, heeft geen opleiding genoten op dit vlak, de corporate governance code bestond nog niet (in 2003 door Morris Tabaksblat gepresenteerd) en toch herinner ik mij haar als één van de beste commissarissen die ik heb mogen kennen.
Hoe kan dat? Welke kenmerken in haar persoonlijke stijl maakten haar performance in de boardroom zo goed? Graag sta ik stil bij een aantal van haar leiderschapskwaliteiten.
In een eerdere column had ik het over authenticiteit en charisma. Linda beschikte over een hele sterke persoonlijke energie waarmee ze echtheid, geloofwaardigheid en vertrouwen uitstraalde. Ze wist mensen hiermee aan zich te binden. Daarnaast voelde zij feilloos aan wat interpersoonlijk nodig was om de kwaliteit van de samenwerking in het leiderschapsteam te verbeteren. Indertijd maakte ik deel uit van een adviesbureau met totaal vier vennoten, waarbij de onderlinge verhoudingen bij tijd en wijle bewerkelijk waren. Loepzuiver wist ze de gevoeligheden te benoemen en op positieve wijze bespreekbaar te maken.
Zowel het vak van acteur als dat van adviseur zijn talige en beeldende, creatieve beroepen. Meesters in taal kunnen de werkelijkheid zo buigen dat de kern verborgen blijft, bewust of onbewust. Na doorvragen, of soms direct de situatie doorzien, wist Linda de essentie op tafel te krijgen. De rondgestuurde stukken voelden op zo’n moment vaak als zinloos ritueel, want de kracht zit in het échte gesprek over échte dingen op het goede moment.
Show don’t tell – zo zou ze het zelf overigens nooit genoemd hebben, want met de vele uit het Engels overgewaaide adviestermen had ze niet zoveel – de intensiteit waarmee ze haar eigen vak uitoefende was een fascinerend voorbeeld voor ons. Geen moeite te veel, details doen ertoe, verstand én gevoel in de strijd, all-in.
Distantie vanuit nabijheid. Veel bestuurders worstelen met de afstand die hun commissarissen tot de organisatie houden: soms te ver weg (“onzichtbaar, niet betrokken”) en vervolgens hebben ze moeite met het vinden van de juiste nabijheid (met risico te dichtbij). Dat laatste uit zich dan in een gevoel van operationele bemoeienis en controle, te weinig vertrouwen in de directie, etc. Dit speelde bij Linda in het geheel niet. Vanuit de sterke persoonlijke connectie met eenieder van ons voelde geen enkele vraag als bemoeizuchtig. Het was in ons belang om zaken te delen, open en eerlijk te zijn, zo beleefde ik dat. Daarmee had ze een ragfijn inzicht in de situatie zonder je op de huid te zitten én kon ze subtiel en soms terecht confronterende interventies doen. Dit heb ik in mijn professionele loopbaan niemand op deze wijze zien doen en ik prijs me gelukkig haar gekend te hebben. Linda was in staat psychologische veiligheid te creëren, waardoor een kritische en constructieve dialoog mogelijk werd.
Voordat ik in 1996 als partner bij dit bureau begon, mocht ik op sollicitatiegesprek bij Linda. Ik was net 30 en stikzenuwachtig. Bovendien was die middag mijn portefeuille met inhoud gestolen en moest ik kiezen tussen aangifte doen of naar Amsterdam afreizen voor mijn gesprek met Linda. Ik koos het laatste. Bij binnenkomst verontschuldigde ik me voor mijn mogelijk verwilderde indruk. Ze stelde mij direct op mijn gemak en bood me ter geruststelling een cognac aan. Geen gangbaar aperitief voor een sollicitatiegesprek, maar in deze omstandigheden leek het vanzelfsprekend om dit te accepteren. Van het gesprek herinner ik mij achteraf weinig, anders dat er geen enkele vraag in zat die ik had verwacht. Ik vertrok met het besef een heel bijzonder mens te hebben ontmoet, ook al maakte ik me geen enkele illusie over mijn sollicitatie. Ook met de uitkomst wist Linda positief te verrassen en de rest is geschiedenis.
Lessen voor leiderschap? Linda was een vakvrouw en mentor, die mij onder andere op het gebied van levenswijsheid, verstand versus gevoel en oprechtheid heeft onderwezen. Dank je wel daarvoor Linda, en rust zacht.
Hans van der Molen is directievoorzitter van Berenschot Groep en heeft 35 jaar ervaring als adviseur, directeur en toezichthouder. In deze blogs bespreekt hij verschillende aspecten van leiderschap, geïllustreerd met praktijkvoorbeelden uit zijn persoonlijke ervaring.
Foto: ANP Kippa