Om zich te kunnen redden in de maatschappij, en (duurzaam) aan het werk te komen of een opleiding te volgen, hebben Oekraïense ontheemden behoefte aan onderwijs in de Nederlandse taal. Net als bij de eerste monitor Taalonderwijs volwassen Oekraïense ontheemden – die Berenschot eind 2022 uitvoerde voor het Ministerie van OCW – geeft meer dan de helft van de gemeenten bij de vervolgmonitor opnieuw aan dat de huidige financieringsmogelijkheden (helemaal) niet toereikend zijn. Daarnaast is er grote behoefte aan structurele bestuurlijke afspraken.
Mogelijke kentering
De bekostiging van het formele onderwijs gebeurt veelal vanuit de WEB; voor non-formeel onderwijs zetten gemeenten ook regelmatig SPUK- en eigen middelen in. Het informele aanbod wordt voornamelijk uit SPUK- en eigen middelen bekostigd, en mag ook niet bekostigd worden vanuit de WEB. “We zien hierin nog geen verandering ten opzichte van de vorige meting. Begin 2023 maakte het Ministerie van SZW bekend € 15 miljoen beschikbaar te stellen aan gemeenten om Nederlandse lessen aan te bieden aan Oekraïense ontheemden. Wellicht dat dit voor een kentering kan zorgen. Uiteraard blijven we dit volgen in onze monitor”, stelt Saraï Sapulete, managing consultant bij Berenschot. In totaal hebben 82 gemeenten en 47 aanbieders meegewerkt aan de tweede monitor.
Extra instroom
Gezien de verwachte hoge extra instroom – netto 47.500 ontheemden in Nederland in 2023 – en de bestaande personeelstekorten, is het de vraag of de inrichting van taalonderwijs voldoende toekomstbestendig is. “Personeelstekorten, zowel bij professionele (NT2-)docenten als breder, dus ook bij beleidsmedewerkers en vrijwilligersorganisaties, zorgen ervoor dat extra geld niet altijd één-op-één leidt tot een toename in aanbod. Wij herhalen daarom de conclusie uit onze eerste meting dat er – naast extra middelen – behoefte is aan meer structurele bestuurlijke afspraken rondom taalonderwijs aan Oekraïense ontheemden, zodat er vanuit landelijk beleid een gemeentelijk beleid gevormd kan worden.”
Capaciteitsgebrek
Gemeenten bieden met name non-formeel onderwijs aan, aan volwassen Oekraïense ontheemden, en combineren dit vaak met formeel en informeel onderwijs. Sapulete: “Uit ons eerdere verdiepend onderzoek bleek dat er veel taalaanbod met vrijwilligers werd aangeboden, omdat dit eenvoudiger te organiseren was op korte termijn. In de huidige meting zien we ook een aanzienlijk aandeel non-formeel met professionals.” Het animo is groot: gemiddeld zijn er in het non-formele aanbod zo’n 60 deelnemers per aanbieder. “Mbo-instellingen die non-formeel onderwijs met professionals aanbieden, melden lange wachtlijsten. Genoemd verdiepend onderzoek liet zien dat het tekort aan NT2-docenten hierbij een grote uitdaging vormt”, vertelt Sapulete. “Ook bij het non-formele aanbod met vrijwilligers, zoals bij welzijnsorganisaties en bibliotheken, lijkt nauwelijks meer capaciteit te zijn.”
